Cửa ải đầu tiên trong gọi thầu và dự thầu
Cho tới nay, cung cách chung của gọi
thầu và dự thầu đối với những công trình lớn vẫn còn theo nếp cũ. Một
thứ độc quyền phải nói là nguy hiểm, bởi nó giảm hiệu quả kinh tế của
các công trình đấu thầu đã đành mà nghiêm trọng hơn, nó dung túng cho
những tệ lợi dụng và tham nhũng hoành hành.
Hình ảnh minh họa
Ngân sách phân bố cho các công trình lớn
về xây dựng cơ sở hạ tầng – chúng ta đóng khung trong phạm vi đó thôi –
thì cơ quan được Chính phủ giao gọi thầu là cơ quan quản lý cấp nhà
nước (hoặc cấp tỉnh, thành) và cơ quan dự thầu không phải tất cả song
hầu hết là những tổng công ty, công ty trực thuộc bộ hoặc sở gọi thầu.
Cũng có vài doanh nghiệp bên ngoài tham gia, nhưng quá ít và thường khó
trúng thầu. Đối với những doanh nghiệp này, thật ra họ sẽ được chia một
cách nào đó các gói thầu với tư cách cung ứng hoặc dịch vụ, nếu “biết
điều”… Thiệt thòi, rốt lại, là Nhà nước.
Chuyện kinh tế mà xử lý bằng biện pháp
hành chính, làm sao tránh thất thoát được. Chúng ta có hàng trăm ví dụ
về cách làm này, đặc biệt về lĩnh vực giao thông, xây dựng. Hễ còn nằm
trong cái ô “độc quyền” thì sẽ có “độc quyền mẹ” và “độc quyền con”. Vụ
điện kế điện tử ở TP.HCM là ví dụ nóng hổi. Nó cũng chưa “nóng” bằng
việc đấu thầu xây dựng Nhà máy Xi măng Hải Phòng – con đường “tự túc”
của ngành đồng hóa với “công ty gia đình”. Nếu đáp ứng nhu cầu thay điện
kế qua phương thức khác, tức Nhà nước gọi thầu công khai, minh bạch, ai
có khả năng thực hiện tốt nhất, giá cả phải chăng nhất, chất lượng đạt
chuẩn nhất thì người đó trúng thầu. Thật giản đơn và là chuyện ai cũng
thấy, ai cũng muốn. Tại kỳ họp HĐND TP.HCM, Giám đốc Sở Giao thông đã
nói về bộ chủ quản làm chủ đầu tư một số công trình ở thành phố. Các
tổng công ty, công ty trực thuộc bộ trúng thầu, mặc kệ khả năng chuyên
môn lẫn vốn liếng không đảm bảo, công trình từ kế hoạch trên giấy bước
vào hình thành “xương thịt”, thật diệu vợi! Đấu thầu với giá rẻ, không
sao, quá trình thi công sẽ được bổ sung vốn, kiểu cạnh tranh như thế
trước hết hạ thấp chất lượng, có thể dẫn đến những sự cố ngay khi công
trình được nghiệm thu. Cái vòng “luẩn quẩn” không dừng ngang đó – cũng
ví dụ nóng hổi – Thanh tra Bộ Giao thông “thanh tra” cầu Văn Thánh tại
TP.HCM kết luận khiến ai cũng ngao ngán, nếu không bưng bít thì cũng qua
loa bởi “chuyện nhà”. Cứ như thế này, công trình hỏng, đầu tư thất
thoát, bộ máy hư hỏng – khổ một cái là không phải mới xảy ra. Có thể nói
lối gọi thầu và đấu thầu kiểu đó là một trong những môi trường chính
gây băng hoại cán bộ, bôi xấu cơ chế…
Tôi nghĩ Ban Kinh tế trung ương cần tham
mưu cho Đảng và Chính phủ về phương thức gọi thầu, dự thầu, càng rành
mạch càng tốt, trong đó cấm những cơ quan trực thuộc một bộ dự thầu công
trình của bộ ấy. Nếu có những công ty dự thầu độc lập với ngành chủ
quản, chấp nhận cạnh tranh trên mặt bằng thị trường thì cái độc quyền tệ
hại khó lộng hành. Có lẽ cần một bộ luật về việc này và đó là cơ sở để
kiểm tra các công trình đấu thầu của Nhà nước.
Kinh nghiệm đã quá nhiều. Sẽ rất muộn
nếu những kinh nghiệm ấy không được tiêu hóa trong điều hành, chỉ nói
riêng về gọi thầu và dự thầu…
Hanotec tong hop
|