Cửa ải đầu tiên trong gọi thầu và dự thầu

     Cho tới nay, cung cách chung của gọi thầu và dự thầu đối với những công trình lớn vẫn còn theo nếp cũ. Một thứ độc quyền phải nói là nguy hiểm, bởi nó giảm hiệu quả kinh tế của các công trình đấu thầu đã đành mà nghiêm trọng hơn, nó dung túng cho những tệ lợi dụng và tham nhũng hoành hành.

Hình ảnh minh họa

     Ngân sách phân bố cho các công trình lớn về xây dựng cơ sở hạ tầng – chúng ta đóng khung trong phạm vi đó thôi – thì cơ quan được Chính phủ giao gọi thầu là cơ quan quản lý cấp nhà nước (hoặc cấp tỉnh, thành) và cơ quan dự thầu không phải tất cả song hầu hết là những tổng công ty, công ty trực thuộc bộ hoặc sở gọi thầu. Cũng có vài doanh nghiệp bên ngoài tham gia, nhưng quá ít và thường khó trúng thầu. Đối với những doanh nghiệp này, thật ra họ sẽ được chia một cách nào đó các gói thầu với tư cách cung ứng hoặc dịch vụ, nếu “biết điều”… Thiệt thòi, rốt lại, là Nhà nước.

      Chuyện kinh tế mà xử lý bằng biện pháp hành chính, làm sao tránh thất thoát được. Chúng ta có hàng trăm ví dụ về cách làm này, đặc biệt về lĩnh vực giao thông, xây dựng. Hễ còn nằm trong cái ô “độc quyền” thì sẽ có “độc quyền mẹ” và “độc quyền con”. Vụ điện kế điện tử ở TP.HCM là ví dụ nóng hổi. Nó cũng chưa “nóng” bằng việc đấu thầu xây dựng Nhà máy Xi măng Hải Phòng – con đường “tự túc” của ngành đồng hóa với “công ty gia đình”. Nếu đáp ứng nhu cầu thay điện kế qua phương thức khác, tức Nhà nước gọi thầu công khai, minh bạch, ai có khả năng thực hiện tốt nhất, giá cả phải chăng nhất, chất lượng đạt chuẩn nhất thì người đó trúng thầu. Thật giản đơn và là chuyện ai cũng thấy, ai cũng muốn. Tại kỳ họp HĐND TP.HCM, Giám đốc Sở Giao thông đã nói về bộ chủ quản làm chủ đầu tư một số công trình ở thành phố. Các tổng công ty, công ty trực thuộc bộ trúng thầu, mặc kệ khả năng chuyên môn lẫn vốn liếng không đảm bảo, công trình từ kế hoạch trên giấy bước vào hình thành “xương thịt”, thật diệu vợi! Đấu thầu với giá rẻ, không sao, quá trình thi công sẽ được bổ sung vốn, kiểu cạnh tranh như thế trước hết hạ thấp chất lượng, có thể dẫn đến những sự cố ngay khi công trình được nghiệm thu. Cái vòng “luẩn quẩn” không dừng ngang đó – cũng ví dụ nóng hổi – Thanh tra Bộ Giao thông “thanh tra” cầu Văn Thánh tại TP.HCM kết luận khiến ai cũng ngao ngán, nếu không bưng bít thì cũng qua loa bởi “chuyện nhà”. Cứ như thế này, công trình hỏng, đầu tư thất thoát, bộ máy hư hỏng – khổ một cái là không phải mới xảy ra. Có thể nói lối gọi thầu và đấu thầu kiểu đó là một trong những môi trường chính gây băng hoại cán bộ, bôi xấu cơ chế…

      Tôi nghĩ Ban Kinh tế trung ương cần tham mưu cho Đảng và Chính phủ về phương thức gọi thầu, dự thầu, càng rành mạch càng tốt, trong đó cấm những cơ quan trực thuộc một bộ dự thầu công trình của bộ ấy. Nếu có những công ty dự thầu độc lập với ngành chủ quản, chấp nhận cạnh tranh trên mặt bằng thị trường thì cái độc quyền tệ hại khó lộng hành. Có lẽ cần một bộ luật về việc này và đó là cơ sở để kiểm tra các công trình đấu thầu của Nhà nước.

      Kinh nghiệm đã quá nhiều. Sẽ rất muộn nếu những kinh nghiệm ấy không được tiêu hóa trong điều hành, chỉ nói riêng về gọi thầu và dự thầu…

Hanotec tong hop